Još od pradavnih vremena, pokraj reka nicala su naselja. Ljudi su podizali gradove u blizini reka jer su tu bili najbolji uslovi za život, uz reke su se širile plodne ravnice koje su hranile grad, a na brdima iznad reka podizane su fortifikacije sa zidinama i kulama da štite grad od neprijatelja. Na obalama reka Tigar, Eufrat i Nil stvorene su prve velike ljudske civilizacije i prve uređene države.
I danas većina gradova ima svoju reku. Naša prestonica Beograd leži na ušću Save u Dunav, Rim na Tibru, kroz Pariz teče Sena, kroz London Temza, a Njujork se nalazi na oblama reke Hadson.
Kako se rađaju reke?
Pod uticajem sunčeve toplote dolazi do zagrevanja mora, i stvaranja vodene pare koja se podiže u atmosferu. Usled toga, u atmosferi dolazi do kondenzacije koja stvara oblake koji se dalje pod uticajem strujanja vazduha kreću prema kopnu. Voda se kroz sneg ili kišu oslobađa iz oblaka i pada na visoke planine i brda.
Većinu vode koja padne upije zemlja, ali postoji i višak iz koga nastaju potoci i male planinske rečice koje se spuštaju nizbrdo. Reke nastaju iz bezbroj planinskih potočića koji imaju podzemne izvore, ali i iz močvara i glečera koji se polako tope.
Rečni tok
Uzdužni presek svake reke čine njen gornji, srednji i donji tok. Prva faza reke je njen gornji tok. On obuhvata mesto gde reka izvire i dalje se sliva velikom brzinom stvarajući klance i kanjone. U gornjem toku teren ima veliki pad, rečno korito je strmo i usko.
U svom srednjem toku, reka prolazi kroz blage padine i usporava svoj tok. A zatim se širi dolinama u obliku slova V. Srednji tok u stvari predstavlja prelaz iz gornjeg u donji tok reke.
U svom donjem toku svaka reka prolazi kroz plodnu ravnicu. Tu ona teče lenjo, sporo, i razlivena je u širokom koritu.
Gde se ulivaju reke i kolika je brzina vode u rekama?
Reke se ulivaju u mora, jezera i u druge reke. Međutim, reke u krajevima u kojima vlada suša mogu da nestanu u pesku, dok u kršnim predelima one poniru. Sve reke koje se ulivaju u glavnu reku čine rečni sistem, ili mrežu reka.
Brzina vode u rekama zavisi od pada terena i rečnog korita. Što je teren kroz koji protiče reka strmiji, to je reka brža.
Najveći vodopad na svetu
Vodopadi nastaju kada reka naiđe na neku prepreku koju ne može da savlada pa mora da je preskoči. To su najčešće tvrde stene.
Najveći vodopad na svetu zove se Anđeoski vodopad ili Ejndželov vodopad i nalazi se u Venecueli, na jednoj maloj rečici po imenu Čurun koja teče kroz područje nacionalnog parka Kanajma. Ukupna visina Ejndželovog vodopada je 979 metara. S ozbirom da se nalazi na teško pristupačnom mestu, vodopad je vekovima bio sakriven od ljudskih očiju, a zanimljivo je da je dva puta otkrivan tokom dvadesetok veka.
Prvi put se to desilo 1912. godine, ali se brzo zaboravilo na njega, da bi ga 1937. godine ponovo otkrio Džimi Ejndžel, američki pilot koji je svojim avionom udario u jednu obližnju stenu. Ejndžel, koji je bio zadivljen lepotom i veličinom vodopada, prvi ga je izmerio, a po njemu je vodopad i dobio ime.
Meandri, vrtlozi i virovi
Krivudavi rečni tokovi nazivaju se menadri. To je naziv pozajmljen od starog imena maloazijske reke Turmenderes, koja se nekada zvala Menadra. Trenjem koje reka stvara u svom koritu formiraju se virovi i vrtlozi.
Najveći kanjon na svetu
Kanjoni su duboke, strmo urezane doline reka koje nastaju neprestanom snažnom rečnom erozijom u polupustinjskim područjima ili na propusnoj podlozi. Najveći kanjon na svetu je Veliki kanjon na reci Kolorado u američkoj državi Arizoni. Dugačak je 446 km, a dubok više od 1.500 metera.
Najveći kanjon u Evropi nalazi se nedaleko od nas, na teritoriji dveju naših susednih država – Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Kanjon Tare ima dužinu od 60 km i najveću dubinu od 1.333 metara, što ga čini ne samo najvećim evrpskim, već i drugim najvećim kanjonom na svetu.
Najduža reka na svetu
Dve najduže reke na svetu su:
- Reka Nil (6.670 km dužine), koja izvire duboko u srcu Afrike, prolazi kroz 11 država i nakon svog toka kroz Egipat uliva se u Sredozemno more.
- Reka Amazon (6.437 kilometara), koja izvire u planinskim vencima Anda u Južnoj Americi. Amazon prolazi kroz tri južnoameričke zemlje – Peru, Kolumbiju i Brazil – i uliva se u južni deo Atlanskog okeana.
Najduža reka u Evropi je Volga, koja čitavom svojom dužinom od 3.534 km prolazi kroz Rusiju, a uliva se u Kaspijsko more. Druga najveća evropska reka, Dunav (2.857 km), protiče i kroz našu zemlju. Dunav se uliva u Crno more.
