Zastava Srbije i njene „dvojnice“ širom sveta

Među prvim lekcijama u osnovnoj školi koje nas upoznaju sa svetom oko nas jeste ona o državi u kojoj živimo i njenim simbolima. Od najranijih školskih dana učimo da je dvoglavi orao vekovni amblem u Srba, ai čuvena trobojka srpska zastava više od dvesta godina. Međutim, neretko se dogodi da ipak nismo sigurni u raspored boja ovog nacionalnog znamenja.

Crveno-plavo-bela ili pak plavo-belo-crvena? Jedna mala greška ili promena i umesto srpske zastave dobićete rusku, slovačku ili pak holandsku! Kako onda da najlakše zapamtite raspored boja na zastavi Srbije i da je nikada ne pomešate sa nekom od njenih „dvojnica“?

Otkrivamo vam zanimljive činjenice o srpskoj trobojci, skrivenu simboliku njenih boja i u kojim to državama sveta postoje zastave koje podsećaju na nju. Dragi naši radoznalci, uživajte u tekstu!

Zastava Srbije i njeni simboli

Uz himnu i grb, zastava je Ustavom utvrđeno nacionalno obeležje srpskog naroda. Kao simbol slobode srpska horizontalna trobojka je naša zastava i naše državno znamenje još od 19. veka. Zanimljivo je da je prvi redosled boja ustanovljen Sretenjskim ustavom bio crveno-belo-plavo. Međutim, još tada je zbog sličnosti sa ruskom i francuskom zastavom moralo doći do promene. Kada je 1838. godine donesen Turski ustav,i u okviru njega bila je odluka da redosled boja na srpskoj zastavi bude crveno – plavo – bela, koji je i danas u upotrebi.

Simbolika boja na srpskoj zastavi

Prema tumačenjima veksilologije, nauke o zastavama, svaka boja na državnim zastavama ima svoje značenje i simboliku. Proučavaoci zastava tako crvenoj boji pripisuju hrabrost, snagu i revoluciju, ali je tumače kao simbol krvoprolića i rata. Plava boja simbolizuje slobodu, budućnost, vernost i odanost. Bela pak predstavlja harmoniju, čistoću i mir.

Pored ovih univerzalnih značenja, u srpskom narodu vlada verovanje da je crvena boja na zastavi simbol prolivene krvi za otadžbinu, da plava predstavlja slobodu kojoj se teži, a da je bela majčino mleko koje hrani jaku srpsku decu.

Dvoglavi orao – simbol iz nemanjićkih vremena

Otkad je ustanovljena u 19. veku, srpska trobojka nije menjala raspored boja, ali je ipak doživela izvesne izmene kroz istoriju. Smena državnika i različita državna uređenja diktirali su ove promene, koje su se najviše ticale toga da li će na zastavi biti grb sa dvoglavim orlom ili ne.

Preuzet iz heraldike moćne Vizantije i Rimskog carstva, simbolizujući usmerenost prema ovozemaljskom i duhovnom svetu, dvoglavi orao je našao svoje mesto i na zastavama iz doba Nemanjića. Bio je prepoznatljiv amblem zastave cara Dušana, a kasnije i na zastavi Kneževine i Kraljevine Srbije, kao i na zastavi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

U 20. veku dvoglavi orao je zamenjen petokrakom zvezdom, da bi kasnije zastava u potpunosti ostala bez motiva. Ipak, od 2004. godine, nakon više od pola stoleća, mali grb će ponovo postati deo zastave Srbije. U 2010. godini urađen je redizajn grba, pa se tako na centralnom delu, pomeren prema jarbolu i danas na nacionalnoj zastavi nalazi dvoglavi orao pod krunom sa četiri ocila. 

Koje zastave podsećaju na srpsku zastavu?

Premda za Srbe predstavlja važno znamenje i simbol burne istorije i bogate tradicije, neosporno je da horizontalna trobojka nije jedinstvena u svetu, pa ni na evropskom kontinentu. Zapravo, crveno-plavo-bela kombinacija boja na zastavama datira mnogo pre srpske zastave.

Najpoznatija „dvojnica“ naše zastave je sasvim izvesno zastava Rusije. Kao i srpska, i ruska zastava ima tri jednaka horizontalna polja, s tim što je raspored boja drugačiji. Gornje polje je belo, srednje plavo, a donje – crveno. Prema ekspertima iz oblasti istorije i veksilologije, ruska zastava je ustanovljena još u 17. veku, a rađena je po uzoru na holandsku.

Nema sumnje da je dizajn ruske zastave poslužio kao inspiracija za mnoge zemlje istočne i južne Evrope, među kojima je i Srbija. Isti raspored boja belo – plavo – crveno imaju zastava Slovačke i Slovenije, s jednom bitnom razlikom, ugrađenim grbom svoje države.

Već pomenuta zastava Holandije takođe ima horizontalne pruge, ali je kod nje gornje polje crvene, srednje polje bele, a donje polje plave boje. Ovo je ujedno i najstarija trobojka koja je još uvek u zvaničnoj upotrebi. Identičan raspored boja imaju i zastave Hrvatske, Paragvaja i Luksemburga (sa razlikom u nijansi plave boje). Kao i u slučaju sa Slovačkom i Slovenijom, i ove države uključile su svoj državni grb u dizajn zastave. 

Među „dvojnicama“ srpske zastave svoje mesto zaslužuje i državna zastava Francuske. Premda ne sledi čuveni crveno-plavo-beli horizontalni uzorak, francuska zastava predstavlja vertikalnu kombinaciju istih boja. Gledajući od jarbola, pruge idu sledećim redom: plava, bela i crvena i predstavljaju kombinaciju boja grada Pariza (crvena i plava) i boje francuske monarhije (bela).

Neki izvori ističu da su ove boje u stvari simboli Francuske revolucije – plava je simbol slobode (francuski Liberté), bela je za jednakost (francuski Égalité) a crvena za bratstvo (francuski Fraternité).

Kako da najlakše zapamtite raspored boja na zastavi Srbije?

Pored ovoliko sličnih (i skoro identičnih) državnih zastava, nije teško zbuniti se oko rasporeda boja na zastavi Srbije. Dobra vest je da „učenje“ srpskih nacionalnih boja možete sebi olakšati praćenjem simbola bilo da ste roditelj ili dete koje u školi savladava ove lekcije. 

Možda je najjednostavniji princip po kome ćete upamtiti raspored boja sledeće tumačenje: 

Srpski narod je vekovima stradao u ratovima i ustancima (gornje polje u crvenoj boji za krvoproliće i rat) i časno se borio za svoju slobodu (srednje polje u plavoj boji za slobodu, viteštvo i čast) da bi potomstvu osigurao mir (bela boja u donjem polju kao simbol mira).

Još jedna smernica za one koji imaju „fotografsko pamćenje“ može biti i pozicija grba na zastavi. Naime, centralni deo motiva dvoglavog orla sa četiri ocila nalazi se na središnjem plavom polju, kruna je iznad odnosno na gornjem crvenom bolju, dok se kandže orla i donji deo grba nalaze na belom polju. Uz ovo uputstvo u svakoj prilici ćete znati da srpska trobojka ima horizontalne pruge sa rasporedom crveno-plavo-belo. 

Dodatni savet za roditelje i nastavnike: Za proveru i utvrđivanje stečenih znanja možete napraviti kviz, igru memorije i prepoznavanja različitih zastava. Ove edukativne igre razvijaju dečju pažnju i mogu i te kako biti korisne za učenje nacionalnih simbola evropskih država.